Sarkoidoza, nazywana również chorobą Besniera-Boecka-Schaumanna, to schorzenie układu odpornościowego o charakterze autoagresji. Wywołane jest nagromadzeniem się w węzłach chłonnych i tkankach limfocytów Th1 i makrofagów, które odkładają się w postaci guzków, tak zwanych ziarniaków, w płucach, pod skórą i w okolicach oczu. Choroba nie omija także serca i układu nerwowego, niosąc ze sobą poważne komplikacje zdrowotne.
Przyczyny sarkoidozy
Układ odpornościowy jest tą częścią ustroju, która przyzwyczajona jest do niszczenia intruzów wnikających do organizmu, niestety czasami u niektórych osób staje się on aż nazbyt aktywny, to właśnie wtedy mówi się o sarkoidozie. Choroba dotyka zazwyczaj osoby pomiędzy 20-30 rokiem życia, choć u kobiet drugi szczyt występowania choroby przypada na 50. a 60. rokiem życia. W przypadku sarkoidozy nieznany naukowcom i lekarzom czynnika wpływa na układ odpornościowy w taki sposób, że jego komórki zaczynają nagle tworzyć charakterystyczną ziarninę i gromadzić się w narządach wewnętrznych. Najczęściej atakowane są płuca i węzły chłonne śródpiersia, choć zmiany mogą również pojawić się na śledzionie, wątrobie, nerkach, na skórze, w gałkach ocznych, czy śliniankach, a komórki tworzące ziarninę wydzielają substancje zapalne, zapoczątkowujące proces chorobowy.
Objawy sarkoidozy
Sarkoidoza jest typem choroby bardzo problematycznym zdrowotnie, ale trudnym do wykrycia i właściwego zdiagnozowania zwłaszcza w jej łagodnych postaciach. Dzieje się tak dlatego, że objawy wiążące się z sarkoidozą są tożsame z tymi często spotykanymi w przypadku innych zaburzeń odporności organizmu. Niemniej jednak objawy choroby zależne są przede wszystkim od tego, jaki narząd zaatakuje sarkoidoza. Najczęściej spotyka się:
- podwyższoną temperaturę ciała,
- nadwrażliwość oczu,
- suchy kaszel,
- uczucie zmęczenia i ogólnego osłabienia,
- brak apetytu,
- spadek wagi,
- drobne i uciążliwe uszkodzenia skóry,
- zamazane widzenie,
- podskórne guzki i zmiany naciekowe,
- zmiany hormonalne – u kobiet: hiperprolaktynemia powodująca wydzielanie mleka i zaburzenia w cyklu płciowym; u mężczyzn: obniżenie libido, impotencja, niepłodność, ginekomastia (powiększenie piersi),
- hiperwitaminoza witaminy D – spowodowana nadmiernym wydzielaniem witaminy D (zmęczenie, osłabienie, podenerwowanie, zaburzenia pamięci i percepcji, metaliczny posmak w ustach).
W zależności od tego, jaki narząd został zaatakowany przez sarkoidozę, choroba będzie objawiać się szeregiem nieswoistych symptomów, które niestety mogą być mylone z chorobami tych konkretnych narządów.
Sarkoidoza płuc
Najwięcej odnotowanych przypadków, bo przeszło 90%, zachorowań na sarkoidozę dotyczy płuc i węzłów chłonnych. Zazwyczaj u chorych stwierdza się duszący kaszel i ból w klatce piersiowej, a zaawansowane stadium choroby może prowadzić nawet do zapalenia płuc i zwapnienia płuc, niekiedy dochodzi również do zaburzeń w przepływie powietrza w pucach i przesył tlenu do krwi. Z kolei łagodna forma sarkoidozy płuc nie daje żadnych charakterystycznych symptomów i dlatego też bywa trudniejsza do zdiagnozowania. Przeważnie chorobę rozpoznaje się przypadkiem przy okazji profilaktycznych badań, chociażby rtg płuc. Należy jednak mieć na uwadze, że takim sposobem wykrywane są wyłącznie zmiany o wielkości 2mm. Bardziej szczegółowym i skuteczniejszym przy mikrozmianach badaniem jest biopsja płuc.
Sarkoidoza wątroby
Wątroba jest drugim w kolejności, najczęściej atakowanym przez sarkoidozę narządem w organizmie. Jej zajęcie jednak nie powoduje dla chorych żadnych poważniejszych konsekwencji dla zdrowia, ani tym bardziej wyraźnych objawów zewnętrznych. Zazwyczaj jedynym sygnałem do tego, że wątroba została zaatakowana przez tę chorobę jest podniesiony poziom bilirubiny we krwi i znaczne powiększenie wątroby.
Sarkoidoza skórna
U 20-25% chorych na sarkoidozę zaatakowane zostają tkanki skóry. W tej postaci choroby najczęściej występuje rumień guzowaty, czyli duże, bolesne, zaczerwienione nacieki zlokalizowane głównie na przedniej stronie podudzi. Oprócz tego zdarzają się również wykwity grudkowe, plamisto-grudkowe, drobne owrzodzenia, zmiany typu rybiej łuski, wypadanie włosów, przebarwienia lub zaczerwienienia, guzki podskórne, a nawet toczeń odmrozinowy (zniekształcające nacieki z przebarwieniem uszu, warg, nosa i policzków.
Sarkoidoza oczu
Sarkoidoza oczu występuje sporadycznie, ale jeśli już się pojawia wywołuje przede wszystkim stan zapalny błony naczyniowej oka, zapalenie spojówki i zapalenie gruczołów łzowych. Uwagę osób dotkniętych chorobą oraz lekarzy powinny zwrócić wszystkie symptomy niedające się leczyć antybiotykami. Nieleczona forma tej choroby może doprowadzić do zapalenia siatkówki i utraty wzroku, choć zazwyczaj konsekwencją wystąpienia sarkoidozy jest jaskra, zaćma, a nawet zrost między tęczówką a soczewką.
Sarkoidoza serca
Sarkoidoza atakuje serce w 20-30% przypadków. Zazwyczaj nie powoduje ona wyraźnych objawów sercowych, choć u niektórych pacjentów odnotowano zaburzenia rytmu i przewodzenia w sercu oraz wszystkie objawy niewydolności serca. W takich przypadkach chory odczuwa kołatanie serca, duszności, nietolerancję wysiłku, czy ból w klatce piersiowej. W rzadkich, mocno zaawansowanych stadiach choroby sarkoidoza może prowadzić nawet do śmierci sercowej.
Leczenie
Leczenie sarkoidozy opiera się na terapii objawowej, a nie przyczynowej, gdyż do tej pory nie znana jest etiologia choroby. Fundamentem kuracji sarkoidozy nierzadko są glikokortykosteroid, które niestety często wywołują działania niepożądane. Z kolei leczenie ogólne wprowadza się przy rozległych zmianach skórnych oraz przy zajęciu narządów wewnętrznych innych niż węzły chłonne. W ostrych stadiach choroby, gdy występuje gorączka, obrzęk i bóle stawów terapię rozpoczyna się od podania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, podobne do tych stosowanych przy reumatoidalnym zapaleniu stawów. Ważne jest jednak aby kuracja odbywała się pod okiem specjalisty ze specjalistycznego ośrodka zajmującego się chorobami śródmiąższowych płuc.