Podagrycznik jest postrzegany wśród ogrodników jako uciążliwy i trudny do wypielenia chwast. Nawet w środowisku zielarzy często zapominano o jego właściwościach, traktując go jako wroga pożytecznych upraw. W literaturze fachowej można znaleźć zapisy o podagryczniku już w XVI wieku, gdzie John Gerard w Herbal (1597 rok), ujmował go następująco: „jest on tak witalny, że jak raz gdzieś się pojawi, nie można go więcej wyplenić. Z roku na rok zdobywa i rujnuje, ku złości lepszych ziół, coraz więcej powierzchni gruntu”. W średniowieczu podagrycznik był uprawiany przez mnichów w przyklasztornych ogrodach. Spożywano go by przeciwdziałać atakom podagry, która pojawiała się w wyniku obfitych uczt. Wśród chłopów stanowił natomiast jeden z nielicznych pokarmów, który przywracał wymęczonemu organizmowi siły witalne.
Podagrycznik traktowany jest powszechnie jako niepotrzebny chwast, można spotkać wiele artykułów z instrukcją jak go zwalczać. Natomiast w poniższym zostaną przedstawione porady, jak go użyć z pożytkiem zarówno dla zwierząt jak i ludzi.
Podagrycznik – miejsce występowania
Jest to pospolita roślina występująca na terenie prawie całej Europy, Azji a także Ameryki Północnej. Obszary w których chętnie się rozwija to cieniste, wilgotne lasy, niższe partie gór, jak również zarośla, rowy i wysypiska śmieci oraz wspomniane wcześniej ogrody. Powszechnie podagrycznik nazywany jest m.in. kurzą stopką, barszcnicą, ewangeliczką, krzemionką czy śnitką.
Zawartość odżywcza
W składzie kurzej stopki wyróżnić można:
- węglowodany (glukoza, fruktoza, umbeliferoza)
- flawonoidy (hiperozyd, kwercetyna, kemferol)
- związki kumarynowe,
- karoteny,
- enzymy,
- sterole,
- kwas chlorogenowy,
- kwas kawowy,
- witaminę C
- składniki mineralne, takie jak: żelazo, miedź, mangan, tytan, bor, wapń i potas.
Poszczególne składniki występują w różnych częściach rośliny, tak też można wyróżnić:
- w liściach duże ilości witamin – w 100g liści jest około 12 mg karotenu oraz około 60 mg wit. C; wysuszone, młode liście zawierają około 10% białka i 3% tłuszczu
- w owocach spotkamy żółty olejek eteryczny, charakteryzujący się przyjemnym, aromatycznym zapachem, oraz białko, skrobię i tłuszcze
Podagrycznik a zwierzęta
Zwierzęta wykorzystują podagrycznik instynktownie do celów leczniczych. Jako przykład można przywołać wilki obserwowane na Syberii przez rosyjskich zoologów. Jedna z samic z obserwowanych stad, regularnie dzień po dniu, tarzała się w zielonych pędach i podjadała zieleninę, co zaowocowało zwiększeniem sprężystości zwierzęcia, zmaleniem sztywności stawów u starego już osobnika, który w rezultacie dorównał sprawnością reszcie grupy.
W literaturze opisywany jest także wpływ podagrycznika na świnie, w przypadku których wykorzystywany był w aromaterapii. Zapach chwastu miał kojący wpływ, na obdarzone znakomitym węchem, świnie.
Podagrycznik – właściwości lecznicze
Podagrycznik skutecznie działa:
- przeciwzapalnie (wpływ mają: policentyleny, falkarindiol, falkarinol)
- przeciwbólowo
- uspokajająco
- wzmacniająco
- moczopędnie, rozpuszczając kwas moczowy, odtruwająco
- rozgrzewająco, poprawia oddychanie skóry
- przeciwdrobnoustrojowo (falkarinol, falkarindiol)
- przeciwnowotworowo (falkarinol, falkarindiol)
- neurotoksycznie.
Podagrycznik stosuje się w przypadku chorób artretycznych jako środek wspomagający leczenie oraz łagodzący ból (tu nagromadzone w tkankach sole kwasu moczowego ulegają rozpuszczeniu). W przypadku rwy kulszowej obolałe miejsca należy okładać ciepłymi, wcześniej razem gotowanymi kłączem i zielem podagrycznika. Pomaga też na choroby nerek i pęcherza moczowego, przyspiesza trawienie, pomagając przy zaparciach, ale też łagodzi biegunki. Stosowany jest także przy żylakach odbytu, zwanych hemoroidami. Używamy go również by zmniejszyć powstałe rany, obrzęki, czyraki, wrzody, odmrożenia, oparzenia, ukąszenia i użądlenia przez owady. W odniesieniu do problemów z wątrobą, podagrycznik świetnie pobudza działanie odtruwające wątroby.
Wykorzystanie podagrycznika w kuchni
Młode, gorzkawe listki i łodygi, które są zbierane od kwietnia do września, można spożywać jako warzywo, zarówno na surowo jak też po ugotowaniu. Najczęściej znajdują zastosowanie jako dodatek do sałatek, surówek, sosów i zup, trzeba jednak pamiętać by przed użyciem ich, sparzyć je wrzątkiem. W momencie gdy chcemy je przechować do zimy, możemy je kisić jak kapustę, bądź suszyć (by starte używać jako przyprawę do zup, sosów, mięs) lub zamrażać jak szpinak. Właściwości podagrycznika zostały omówione wyżej, można tylko podkreślić, że wprowadzenie go do jadłospisu uzupełni dietę w niezbędne witaminy. Smak podagrycznika można porównać do smaku natki marchwi, przy czym najsmaczniejszą częścią są ogonki liściowe z liści odziomkowych. Przyrządzając podagrycznik odrzucamy blaszki liściowe z liści.
Wykorzystanie podagrycznika w kosmetyce
Podagrycznik jest idealny dla osób lubiących kosmetyki naturalne. Ze świeżego ziela można sporządzać maseczki o właściwościach oczyszczających, które dodatkowo działają rozgrzewająco, zapobiegają szarzeniu cery i wpływają na poprawienie oddychania skóry. Ze względu na właściwości, kosmetyki z podagryczniku powinny cieszyć się zainteresowaniem wśród osób mających cerę pokrytą zaskórnikami wypryskami i trądzikiem.
Podagrycznik obdarza ciało regenerującą, odżywczą mocą. Wpływa na otwarcie umysłu na nowe idee. Jego właściwości wydają się niekiedy wręcz nienamacalne. Pamiętajmy jednak, że podagrycznik ma swojego sobowtóra tj. świerząbka korzennego, który nie ma zastosowania ani w zielarstwie, ani w gastronomii.
Dostępne zioła podagrycznika zalecane są w kuracji podagry, żylaków odbytu, reumatyzmu, stanów zapalnych nerek i pęcherza, działa pomocniczo w kamicy nerkowej oraz wpływa na poprawę przemiany materii. Herbatkę z suszonych liści podagrycznika należy zaparzać pod przykryciem przez 15-20 minut i pić 3-4 razy dziennie po 2/3 szklanki.