Dereń jadalny – właściwości lecznicze i wartości odżywcze

Dereń jadalny to roślina mało popularna we współczesnej kuchni. Niegdyś owoce dereniu były częścią tradycji przetwórstwa darów ziemi. Popularność dereń zyskał w Persji i w Bizancjum. Przyrządza się go tam na słodko oraz na słono. Współcześnie dereń gości na stołach mieszkańców Iranu, Kaukazu i Gruzji a także u naszych sąsiadów – na Ukrainie i Słowacji. Nowoczesne trendy żywieniowe usiłują z powrotem wprowadzić dereń na kuchenne blaty, do karafek, słoików robiąc to na różne sposoby – na jakie tylko pozwoli wyobraźnia.

Dereń – działanie

Właściwości lecznicze derenia doceniane są od dawien dawna. Wśród licznych prozdrowotnych składników można wyróżnić minerały (żelazo, potas, wapń, fosfor, magnez, cynk, miedź, mangan). W składzie chemicznym derenia znajdują się też związki spełniające określone funkcje w organizmie. Są nimi np.: beta – karoten, flawonoidy, kwasy organiczne, pektyny, garbniki i cukry. Zbawienne działanie derenia polega między innymi na tym, że:

• Bogactwo żelaza wspomaga leczenie anemii, gdyż żelazo to główny składnik barwnika krwi – hemoglobiny wiążącej się z erytrocytami. Niedobór żelaza zaburza transport tlenu w erytrocytach, które nie są zdolne do spełniania swojej funkcji. W efekcie następuje niedotlenienie i niedokrwistość.

• Obecność witaminy C (100 -200 mg w 100g) leczy z gorączki, przeziębienia i zwiększa odporność. Warto wspomnieć, że czerwone odmiany derenia podobnie jak czerwone warzywa i inne czerwone owoce są bardziej bogate w witaminy niż ich żółte odpowiedniki. Powodem jest zwiększona zawartość antyutleniaczy – 4,5 razy większa w skórce niż w miąższu.

• Dzięki zawartości kwasów organicznych i fitoncydów owoce derenia wspomagają leczenie dolegliwości żołądkowych. Ma właściwości przeciwzapalne oraz hamujące biegunkę, gdyż powoduje lekkie zaparcia poprzez ściąganie błony śluzowej układu pokarmowego. Spożywanie derenia wspomaga też odchudzanie, gdyż stymuluje przemianę materii.

• Przeciwdziałanie stanom zapalnym służy korzystnie nerkom, gdyż dereń poprzez swą moczopędność oczyszcza drogi moczowe i przywraca ich właściwe funkcjonowanie.

• Stosowanie okładów z derenia łagodzi objawy migreny.

• Kąpiel z dodatkiem wywaru z kory i liści derenia łagodzi reumatyzm i artretyzm.

Jak uprawiać derenia?

Dereń jadalny to roślina krzewiasta coraz częściej dostępna w sprzedaży w sklepach ogrodniczych. Można też go uprawiać jako drzewko. Dereń nie ma wysokich wymagań siedliskowych. Bez problemu rozwija się na słabych glebach bielicowych i płowych, a więc praktycznie na każdym terenie niezależnie od szerokości i długości geograficznej. Jednak wiadomo, że im bardziej żyzna gleba tym efektywność wzrostu rośliny relatywnie większa. Jedynym czynnikiem ograniczającym wzrost może być zbyt podmokły grunt. Wręcz przeciwnie – okresowe niedobory wody nie przeszkadzają dereniowi w osiąganiu dojrzałości. Warunki pogodowe również nie mają większego wpływu na uprawę derenia, ponieważ dereń cierpliwie znosi susze a podczas mrozu przebija się przez warstwy szronu. Jeśli chodzi o nasłonecznienie to dereń kwitnie przy pełnym słońcu ale też nie ma z tym problemu w półcieniu.

Dereń sadzimy jako jeden pęd obcinając wszystkie boczne gałązki do wysokości około 80 cm. Powyżej tej wysokości zaleca się zostawianie 4 bądź 5 pędów, z czego w przyszłości uformuje się korona. Taką taktykę stosujemy do młodych, świeżo zasadzonych drzewek. Jeśli chodzi o rośliny starsze pielęgnuje się poprzez wykonywanie dwóch rodzajów cięć, tzw.: sanitarnych i prześwietlających. Po zasadzeniu derenia należy przestrzegać wskazówek dotyczących jego hodowli. Obszar wokół krzewu należy wyścielić agrowłókniną i korą. W związku z tym nie ma konieczności nawożenia derenia w żadnym sezonie. Dopuszcza się jednak użycie wieloskładnikowego nawozu mineralnego w okresie wiosennym do podsypywania korzenia. Alternatywą jest kompost lub obornik pochodzenia zwierzęcego. Stosując alternatywne rozwiązanie należy jednak przekopać nawóz naturalny z warstwą ziemi. Kwitnięcie derenia zaczyna się w okresie przedwiośnia zanim rozwiną się liście. Nawracające w tym czasie przymrozki nie są w stanie zaburzyć kwitnięcia, gdyż kwiaty nie ulegają uszkodzeniu bądź dzieje się to bardzo rzadko. Następnie dereń owocuje, a wydawanie owoców trwa około 3 miesięcy – mniej więcej od sierpnia do października.

Dereń charakteryzuje się dużą odpornością na choroby i szkodniki, dlatego niepotrzebne jest wapnowanie drzewek. W razie pojawienia się jakichkolwiek szkodników należy zastosować środek owadobójczy. Dereń to również roślina długowieczna. Dlatego wybór miejsca na sadzenie powinien być przemyślany. Co ciekawe, posadzenie większej ilości (minimalnie dwóch) dereni w pewnej odległości od siebie wzmaga intensywność owocowania. Odległość między krzakami nie może być mniejsza niż 2,5m.

Rodzaje derenia

Istnieje sporo odmian derenia. Głównie są to odmiany wschodnie, gdzie uprawa derenia jest popularna. Sadzi się derenie szczepione, chociaż tańszą opcją wydają się być siewki derenia. Przy niższym koszcie wadą jest jednak fakt, iż nie sposób rozpoznać po roślinie jakie mniej więcej będzie rodziła owoce. Rynek ogrodniczy oferuje odmiany derenia różniące się kolorem, kształtem, wielkością oraz czasem, w których odmiany te mają tendencję dojrzewać. Przykładowe odmiany to:

• Jantarnyj – o owocach żółtych,
• Juliusz, Szafer, Devin, Titus – o owocach czerwonych.

Warto wiedzieć, że oprócz derenia jadalnego istnieją odmiany dekoracyjne, różniące się np. odcieniem liści, tj.:

• dereń japoński, który również jest odmianą jadalną w postaci niskiego drzewka,
• dereń szwedzki, charakteryzujący się wysokimi walorami wizualnymi podczas kwitnięcia ale nie posiadający smaku,
• dereń rozłogowy, rodem z Ameryki Północnej, a którego owoce mają cierpki posmak,
• dereń kanadyjski, cechujący się bogatą zawartością pektyn ale niskimi atutami smakowymi.

Dereń – przetwory

Dereń jako roślina dojrzała rodzi owoce, które można spożywać na wiele sposobów. Poczynając od kosztowania ich w stanie surowym „prosto z krzaka” można pokusić się o przetworzenie go w apetyczną formę zamkniętą w naczyniu i cieszyć się jego smakiem przez cały rok a nie tylko w sezonie. Popularne jest robienie konfitur, dżemów, soków, syropów a nawet galaretek. Ciekawostką jest, ze kiszony dereń przypomina w smaku marynowane oliwki. Wielu zwolennikom bimbrownictwa znane jest przygotowywanie nalewki z derenia. Jest ona zalecana ze względów medycznych, gdyż dereń służy rozgrzewająco w problemach z przemianą materii i w stanie podgorączkowym. Dzieje się tak, gdyż dereń bogaty jest w witaminę C i żelazo.

Produkty z  dereniem
Kliknij i sprawdź ceny!

Zależnie od rodzaju kupionej sadzonki dereń może przyjmować różne smaki: słodkie, słone, cierpkie oraz kwaśne. Pomysły na sposób spożycia derenia są różnorakie:

• Dereń surowy należy spożywać tylko w postaci dojrzałej – tak samo w przypadku przygotowywania nalewki, gdyż dojrzałe owoce są bardziej słodkie.

• Przygotowanie dereniówki wymaga zasypania jej cukrem i odstawieniu na dobę, a następnie zalania półlitrową butelką wódki i odstawienie na około miesiąc. Następnie procedura wygląda jak przy innych nalewkach. Obejmuje filtrację, przelanie do butelki i pozwolenie na dojrzewanie.

• W celu przygotowania dżemu lub konfitury należy zaopatrzyć się w pektynę, której w dereniu nie ma wiele oraz dodatkowo dołączyć jakieś słodkie owoce, np. jabłka, aby pozbyć się uczucia cierpkości na języku. Owoce na dżem niekoniecznie muszą być maksymalnie dojrzałe. Należy jednak dodać cukier i wydrążyć pestki. Niestety problemem jest wówczas mała ilość miąższu.

• Kolejnym sposobem na wykorzystanie niedojrzałych owoców jest zamarynowanie ich w zalewie.

• Herbata z derenia to dobry sposób na zwiększenie odporności a dodatkowo dereń w połączeniu z gorącą wodą wpływa stymulująco na pracę żołądka, dlatego zaleca się ją w chwilach, gdy męczy nas niestrawność i przeziębienie.

• Syrop z derenia przygotowuje się podobnie jak dżem – usuwa się pestki , dodaje cukier i gotuje w wodzie aż do zagęszczenia konsystencji. Syrop pomaga przy problemach z odpornością – w stanach zapalnych dróg oddechowych, bólu gardła i innych infekcjach.

Dereń jadalny charakteryzuje się szerokim spektrum własności leczniczych. To element medycyny niekonwencjonalnej, gdyż na jego bazie i z jego dodatkiem bez problemu można wykonać w domu leki naturalne. Warto zatem pokusić się o wypróbowanie działania derenia i przekonanie się na własnej skórze o jego korzystnym wpływie na funkcjonowanie organizmu.