Cytologia inaczej jest określana badaniem cytologicznym lub badaniem przesiewowym mającym na celu wykrycie raka szyjki macicy. Badanie cytologiczne pozwala na wczesne rozpoznanie stanu przedrakowego szyjki macicy. Polega ono na ocenie rozmazu pobranego z tarczy i kanału szyjki macicy wykonanej przy użyciu mikroskopu. Tak jak każde badanie ginekologiczne wymaga ono od kobiety ogólnego rozluźnienia się. Cytologia nie powinna być wykonywana wcześniej niż w 4 dniu po miesiączce i nie później niż w 4 dniu przed następną miesiączką. Najlepszym momentem na wykonanie badania cytologicznego jest okres między 10, a 18 dniem cyklu miesiączkowego. Obecnie badanie to jest rutynowo wykonywane przez wszystkich lekarzy ginekologów. Profilaktyczne badanie cytologiczne powinien zlecić lekarz ginekolog przynajmniej raz do roku.
Jak przygotować się do cytologii?
Istota cytologii polega na badaniu narządów rodnych kobiety poprzez wprowadzenie wziernika do pochwy i pobraniu próbki złuszczonego nabłonka szyjki macicy. Badanie cytologiczne pozwala wykryć zmiany, które zaszły w obrębie szyjki macicy w bardzo wczesnej fazie. Wykonywane jest ono na fotelu ginekologicznym. Warto podkreślić, że jest bezbolesne i trwa razem z przygotowaniem kilka minut. Każda kobieta wybierając się na badanie cytologiczne powinna odpowiednio przygotować się do niego. Oto kilka wskazówek:
- 4 dni przed badaniem nie wolno stosować leków bądź preparatów dopochwowych, tamponów oraz irygacji (płukania pochwy);
- co najmniej 24 h przed badaniem należy powstrzymać się od stosunków płciowych;
- 24 godziny przed badaniem cytologicznym nie należy poddawać się badaniu ginekologicznemu, przezpochwowemu badaniu USG oraz pobieraniu posiewów lub wymazów z kanału szyjki macicy;
- w sytuacji wystąpienia stanu zapalnego narządu rodnego (mogą o tym świadczyć m.in. upławy), należy najpierw wyleczyć stan zapalny, a dopiero potem zgłosić się na badanie.
Kobieta powinna znać swoje ciało. Dlatego przed wizytą u lekarza musimy przypomnieć sobie:
- datę ostatniej miesiączki,
- długość trwania cyklu, który zaczyna się wraz z pierwszym dniem krwawienia miesiączkowego,
- przed wizytą warto przygotować informacje odnośnie stosowania leków oraz antykoncepcji, przebytych, a także przewlekłych chorobach, ciążach i porodach.
Wśród kobiet panuje przekonanie, że cytologia jest bolesna. Otóż samo badanie nie boli. Pamiętajmy, że strach jest naszym wrogiem. Badanie cytologiczne pozwala wykryć nowotwór we wczesnej fazie (tzw. przedinwazyjnej), która cechuje się bardzo dobrym rokowaniem i możliwością trwałego wyleczenia. Szczególnie powinny wykonać je kobiety, u których w rodzinie zdarzały się przypadki raka szyjki macicy. Nie ma reguły ze względu na wiek, ponieważ pierwszemu badaniu powinny poddać się już kobiety powyżej 21 roku życia, niezależnie od wieku rozpoczęcia współżycia seksualnego. Najlepiej jednak, jeśli badaniu poddamy się do 3 lat od momentu rozpoczęcia współżycia. Dla kobiet w wieku pomiędzy 21, a 29 rokiem życia badanie cytologiczne oparte jest na konwencjonalnym rozmazie lub cytologii jednowarstwowej i zalecane co dwa lata. Kobiety w wieku od 30 lat, u których 3 kolejne cytologie nie wykazały zmian śród-nabłonkowych czy komórek nowotworowych, mogą być badane co 3 lata.
Jak wygląda badanie cytologiczne?
Proces badania cytologicznego polega na pobraniu komórek z szyjki macicy, a następnie poddaniu ich analizie mikroskopowej. Lekarz lub położna zakłada do pochwy wziernik ginekologiczny i uwidacznia szyjkę macicy. Po czym wprowadza do specjalną szczoteczkę, której koniec umieszcza w ujściu zewnętrznym kanału szyjki macicy, przy czym wykonując kilka obrotów pobiera komórki nabłonkowe z szyjki macicy, które umieszcza na szkiełku podstawowym. Następnie utrwalony specjalnym preparatem rozmaz cytologiczny jest przesyłany do pracowni diagnostycznej w celu dokonania oceny. Prawdziwy specjalista wykona badanie bardzo sprawnie. Dlatego nie powinnyśmy obawiać się tego.
Wyróżniamy dwa rodzaje badania:
- cytologię konwencjonalną, w której pobrane komórki przenosi się na szkiełko mikroskopowe i natychmiast utrwala specjalnymi odczynnikami.
- cytologię jednowarstwową, która w sposób pewny i dokładny ocenia stan szyjki macicy oraz wykrywa wszystkie zachodzące w niej zmiany, np. stany zapalne, nadżerki oraz raka we wczesnym stadium. W przypadku cytologii jednowarstwowej szczoteczkę umieszcza się w pojemniku z płynem utrwalającym. Zapobiega to nierównomiernemu rozprowadzeniu materiału na szkiełku i ułatwia wyeliminowanie z niego np. komórek zapalnych, śluzu, krwinek czerwonych, które często przesłaniają obraz komórek nabłonka szyjki macicy. W cytologii jednowarstwowej są one lepiej widoczne, gdyż tworzą cienką warstwę i łatwiej jest je ocenić. Cytologia jednowarstwowa jest dokładniejsza niż cytologia konwencjonalna, dlatego kobiety coraz częściej decydują się na nią.
Dlaczego warto robić cytologię?
Obecnie wiele placówek NFZ oferuje bezpłatne badanie cytologiczne. Są one skierowane do kobiet w różnym wieku. Według statystyk w Polsce, co roku na raka szyjki macicy zapada 4000 kobiet, a połowa z nich umiera, bo zbyt późno zgłosiły się do lekarza. Rak szyjki macicy jest bardzo podstępny i w początkowej fazie przebiega bez niepokojących objawów. Jego rozpoznanie jest możliwe tylko dzięki cytologii. To bezpieczne i bezbolesne badanie, które pozwala na wykrycie nie tylko wczesnych postaci tego nowotworu, ale także stanów, które nieleczone mogą doprowadzić do jego powstania. Każda kobieta powinna wykonywać cytologię co trzy lata, jeśli lekarz nie zaleci inaczej. Wczesne wykrycie raka szyjki macicy gwarantuje prawie 100% skuteczność wyleczenia. Program profilaktyczny skierowany jest do grupy kobiet najbardziej zagrożonych rakiem szyjki macicy w wieku od 25 do 59, które w ciągu ostatnich trzech lat nie miały wykonywanego badania cytologicznego.